Optimalisatie van voedingsonderwijs voor vrouwen in Azië en Afrika

Gezonde zwangerschappen bevorderen om zo moeder- en kindsterfte in Azië en Afrika te kunnen voorkomen. Anne Ruth Bakker van de opleiding Voeding en Diëtetiek in Amsterdam onderzocht hoe een programma dat hierop is gericht kan worden verbeterd met onder andere voedingskennis. Met haar onderzoek getiteld ‘Optimalisatie van voedingsonderwijs voor vrouwen in reproductieve leeftijd en zwangere vrouwen in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika’, bereikte ze de tweede plaats van de NVD Scriptieprijs 2023.  

De Birth Attendant School (BAS) van de organisatie Youth With a Mission (YWAM) Parijs biedt een trainingsprogramma aan om hulp te bieden aan (zwangere) vrouwen in landen in Azië en Afrika. Dit onderzoek had als doel om uit te zoeken welke (voedings)kennis noodzakelijk is om aan het programma toe te voegen om de effectiviteit en duurzaamheid van het programma te verbeteren, gezonde zwangerschappen te bevorderen en zo moeder- en kind sterfte in landen in Azië en Afrika te helpen voorkomen.

De studie is een kwalitatieve, verhalende review met als onderzoeksgroep vrouwen in reproductieve leeftijd (15-49 jaar oud) en zwangere vrouwen in landen in Azië en Afrika. Secundaire data werd verzameld door gebruik van PubMed, GoogleScholar en voedingsrichtlijnen (gepubliceerd op overheidswebsites om advies voor optimale voeding te vergelijken voor vrouwen in reproductieve leeftijd en zwangere vrouwen in Nederland, Amerika, India, Kenia en Mexico).

Om succesfactoren van bestaande duurzame voedingsprogramma’s te ontdekken werden primaire data verzameld door middel van semigestructureerde diepte-interviews met The Hunger Project en de Green Food Foundation. Tot slot werd de leider van de BAS geïnterviewd om huidige (voedings)knowledge gaps in het trainingsprogramma van de BAS te ontdekken.

Alle onderzochte voedingsrichtlijnen toonden advies voor de inname van micro- en macronutriënten voor vrouwen in reproductieve leeftijd en zwangere vrouwen, evenals specifieke aanbevelingen voor inname per voedselgroep. Tussen de voedingsrichtlijnen werden echter significante verschillen aangetroffen in de aanbevolen specifieke hoeveelheden micro- en macronutriënten.

Overeenkomsten werden gevonden in algemene voedselgroepaanbevelingen. Deze vertoonden op hun beurt sterke gelijkenis met de voedselgroepaanbevelingen voor vrouwen in de reproductieve leeftijd en zwangere vrouwen als gegeven door de FAO en WHO.

Een duurzaam en impactvol voedingsprogramma voor vrouwen in reproductieve leeftijd en zwangere vrouwen in ontwikkelingslanden blijkt echter meer te omvatten dan alleen voedingsadvies. Volgens huidige duurzame voedingsprogramma’s in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika moet ook rekening gehouden worden met de unieke historische, religieuze, sociale, culturele en economische context van voedselsystemen.

Succesfactoren van deze programma’s blijken: het werken met interne motivatie van lokale bevolking (ofwel, werken op uitnodiging); het streven naar women empowerment en gendergelijkheid als basis van elk project; een holistische aanpak; het ambiëren van lokaal ownership van projecten en informatie; en nauwe samenwerking met lokale overheden.

Veel van de succesfactoren van duurzame voedingsprogramma’s blijken te ontbreken in het huidige voedingsonderdeel van het programma van de BAS van YWAM Parijs. Expertise op het gebied van voeding, een holistische aanpak en een vooropgezet implementatieplan over hoe en wat de gemeenschap en toekomstige leraren in de projectlanden in Azië en Afrika over voeding moeten leren zijn niet of nauwelijks aanwezig. Bovendien is huidig voedingsonderwijs uitsluitend gericht op zwangere vrouwen, terwijl preventief ook advies aan vrouwen in reproductieve leeftijd (of nog daarvoor) gegeven zou moeten worden.

Tijdsbeperking in het programma van de BAS neemt de optie tot verdieping van voedingsinformatie weg. Daarnaast wordt momenteel niet actief gezocht naar mogelijkheden om les te geven over voeding tijdens projecten in Azië en Afrika en wordt niet intensief gestreefd naar lokaal ownership van de programma’s. Dit trekt de huidige duurzaamheid en effectiviteit van het programma in twijfel.

Naar aanleiding van dit onderzoek zijn concrete aanbevelingen opgesteld en stappen ondernomen om (het voedingsonderdeel van) het programma van de BAS van YWAM Parijs te verduurzamen. En dat is – niet alleen voor de BAS van YWAM Parijs, maar ook voor vele andere ontwikkelingsprogramma’s in Azië en Afrika – cruciaal.

Educatieve programma’s waarbinnen vrouwen in ontwikkelingslanden les krijgen over de gezondheid en voeding, evenals de beschikbaarheid van adequate hulpdiensten, blijken een sleutel tot het redden van vele levens. Waar in tijd van oorlogen, hongersnoden en natuurrampen vrouwen en kinderen vrijwel altijd de meest kwetsbare groep blijken, zijn zij – met de juiste empowerment en educatie – vaak ook het antwoord op vele problemen.

Echter, ondanks dat voeding aan de basis ligt van bijna alle ziekten die de gezondheid van moeders en kinderen in ontwikkelingslanden in Azië en Afrika in gevaar brengen, is voedingseducatie in vele ontwikkelingsprogramma’s momenteel nog steeds een onderbelicht onderwerp. Het grondig analyseren en (waar nodig) verduurzamen van huidige ontwikkelingsprogramma’s (in Azië en Afrika) en het bieden van de juiste (voedings)educatie aan vrouwen in ontwikkelingslanden is daarom essentieel voor het redden van vele levens.

Volgens Nicole de Roos, voorzitter van de vakjury van de NVD Scriptieprijs 2023, maakte Anne Ruth Bakker met haar scriptie indruk: “In het onderzoek is een uitgebreid advies geformuleerd over het opnemen van voedingskennis in een programma gericht op zwangere vrouwen in Azië en Afrika. Opvallend om te lezen was dat aanbevelingen voor micronutriënten tijdens de zwangerschap van land tot land behoorlijk verschillen”, aldus De Roos. In de video licht Anne Ruth bakker haar onderzoek toe.