TrEat: Interprofessioneel samenwerken bij thuiswonende mensen met dementie

De kennis en expertise van zowel de diëtist als de ergotherapeut (EDOMAH*-geschoold) zijn nuttig en nodig voor een goede diagnostiek en behandeling van voeding gerelateerde problemen bij thuiswonende mensen met dementie. Toch gebeurt het in de eerstelijnszorg zelden dat beide disciplines worden ingeschakeld en samenwerken. Binnen het TrEat-project (2018-2022) hebben diëtisten, ergotherapeuten en onderzoekers samen stapsgewijs een interprofessionele werkwijze ontwikkeld en geëvalueerd gericht op het verminderen van voeding gerelateerde problemen bij thuiswonende mensen met dementie.  

*EDOMAH = ergotherapeutische interventie voor thuiswonende mensen met dementie en hun naasten

In de eerste 2 jaren van het project zijn de randvoorwaarden voor interprofessionele samenwerking in kaart gebracht. Dit is gedaan via literatuuronderzoek, interviews met mensen met dementie en mantelzorgers en een inventarisatie onder huisartsenpraktijken en wijkverpleegkundigen naar hoe zij voedingsproblemen bij dementie signaleren en omgaan met doorverwijzen naar beide disciplines. Ook hebben diëtisten en ergotherapeuten (EDOMAH-geschoold) met elkaar meegekeken in de praktijk en besproken waar zij elkaar aanvullen. In de laatste 2 jaren hebben 6 duo’s diëtisten en ergotherapeuten (EDOMAH-geschoold) praktijkervaring opgebouwd met interprofessioneel samenwerken op basis van de randvoorwaarden en de succesfactoren voor interprofessioneel samenwerken (Cobben et al., 2016)

Literatuuronderzoek liet een schaarste zien aan wetenschappelijk onderzoek over hulp en ondersteuning bij voeding gerelateerde problemen bij thuiswonende mensen met dementie. Alzheimer’s Disease International (ADI) adviseert om beide disciplines in te schakelen en de Zorgstandaard Dementie adviseert een persoonsgerichte, integrale aanpak o.b.v. gecoördineerde samenwerking (ADI, 2014; Zorgstandaard Dementie, 2020). Hoe je als paramedici in de praktijk start met samenwerken en dit verder vormgeeft, staat nergens beschreven.

Tijdens TrEat hebben de 6 samenwerkende duo’s praktijkervaring opgedaan bij ongeveer 20 cliënten en is een TrEat-werkwijze vastgesteld die andere paramedici ook kunnen gebruiken om interprofessioneel te gaan samenwerken.  

Uit de inventarisatie onder huisartsenpraktijken en wijkverpleegkundigen bleek dat zij bij voeding gerelateerde problemen bij thuiswonende mensen met dementie niet automatisch naar een diëtist verwijzen omdat de meerwaarde niet altijd gezien wordt. Aan het inschakelen van een ergotherapeut wordt zelden gedacht. Ook mensen met dementie en mantelzorgers zijn niet altijd goed op de hoogte van de hulp en ondersteuning die beide disciplines kunnen bieden bij voeding gerelateerde problemen. Om dit beter onder de aandacht te brengen zijn signaleerkaarten gemaakt voor zorgprofessionals en voor informele zorg.

Tijdens TrEat beschreven de 6 samenwerkende duo’s hun praktijkervaringen in casusverslagen. Hieruit bleek dat het inzicht in elkaars vakgebied en expertise toenam naarmate meer cliënten gezamenlijke behandeld werden. Tijdens het project wist men elkaar steeds beter te vinden en werd er interprofessioneel samengewerkt in alle fasen van het methodisch handelen.

Als de diëtist problemen bemerkte bij bijvoorbeeld koken, omgaan met apparaten of vergeten te eten, werd de ergotherapeut betrokken. Andersom werden ergotherapeuten alerter op signalen voor gewichtsverlies en ondervoeding en betrokken zij daarbij de diëtist. In enkele gevallen verwees een huisartsenpraktijk direct door naar beide disciplines naar aanleiding van eerdere goede ervaringen.

Doordat diëtisten en ergotherapeuten tijdens de diagnostiek samenwerkten, konden ze informatie en bevindingen delen. Zo kregen ze een completer beeld van de persoonlijke situatie van een cliënt en hadden overleg over de aanknopingspunten voor behandeling. Ook werden gezamenlijke behandeldoelen en een behandelplan afgestemd met thuiszorg, mantelzorger en/of casemanager dementie. De betrokken diëtisten en ergotherapeuten gaven aan hierdoor betere kwaliteit van zorg te kunnen bieden. Voor de cliënt met dementie betekende dit bijvoorbeeld dat die weer met behulp van een recept een simpel gerecht kon koken waarin drinkvoeding werd verwerkt, dat het sociaal netwerk nauwer werd betrokken om samen te eten of dat een mantelzorger samen met de cliënt boodschappen ging doen zodat de cliënt zelf het eten uit kon kiezen en tegelijkertijd meer beweging kreeg t.b.v. valpreventie.

Dankzij TrEat hebben de 6 betrokken duo’s een start gemaakt met interprofessioneel samenwerken en kunnen zijn dit voortzetten na afloop van het project. Om meer diëtisten en ergotherapeuten (EDOMAH-geschoold) te ondersteunen bij het starten met interprofessioneel samenwerken wordt i.s.m. de opleidingen Voeding & Diëtetiek en Ergotherapie van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen gekeken of een gezamenlijke post-HBO scholing opgezet kan worden.

Een belangrijk knelpunt dat binnen TrEat naar voren kwam is dat interprofessioneel samenwerken niet-patiëntgebonden tijd vraagt wat niet vergoed wordt door zorgverzekeraars. Dit is een belangrijke belemmering voor paramedici om een samenwerking te starten. In een vervolgproject (PARAPLU) willen we meer inzicht krijgen in hoe interprofessioneel samenwerken toch (deels) gefinancierd zou kunnen worden. Het PARAPLU-project: PARamedici als Actieve Partners in Lokale eerstelijns netwerken oUderenzorg start in het najaar van 2022. De kennis en ervaringen uit TrEat worden hierin gebruikt om in de praktijk te onderzoeken hoe diëtisten, ergotherapeuten en fysiotherapeuten meer structureel en interprofessioneel kunnen samenwerken met huisartsen en wijkverpleegkundigen binnen lokale netwerken voor kwetsbare ouderen en dementie. Ondervoeding en valproblematiek staan hierin centraal.

De kennis en ervaringen uit TrEat zullen tevens worden beschreven in enkele wetenschappelijke artikelen.

Het TrEat-project is mogelijk gemaakt door een subsidie van ZonMW – programma Memorabel.

Het project is een samenwerking tussen Kenniscentrum Ondervoeding en het Radboudumc (IQ healthcare en het Radboudumc Alzheimer centrum).

Meer informatie

Over de achtergrond, de signaleerkaarten en mooie casusvoorbeelden van interprofessionele samenwerking zijn te vinden via https://www.kenniscentrumondervoeding.nl/treat-samenwerken-aan-de-behandeling-van-voedingsproblemen-bij-dementie/

Bronnen