Standpunt prehabilitatie voor patiënten met colorectoraal syndroom

In april 2023 heeft de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde (NVvH) een standpunt prehabilitatie gepubliceerd. De diëtist speelt een belangrijke rol bij prehabilitatie. Een goede voedingsstatus is namelijk één van de vijf pijlers in het prehabilitatieprogramma. Daarom geeft het standpunt aanbevelingen voor de diëtist.

In het standpunt worden de kernpunten van het prehabilitatieprogramma voor patiënten met colorectaal carcinoom (CRC) beschreven. Het standpunt is een aanvulling op de bestaande richtlijn colorectoraal carcinoom. Het standpunt is opgesteld op basis van expert opinion. Namens de NVD zat diëtist Myriam van Zandvoort in de klankbordgroep.

Dit standpunt is primair bestemd voor chirurgen en ziekenhuizen ten behoeve van het optimaal voorbereiden van een patiënt met colorectaal carcinoom op de operatie. Tevens is het product bedoeld als leidraad voor andere beroepsgroepen die betrokken zijn bij prehabilitatie, zoals sportartsen, anesthesiologen, geriaters / internisten ouderengeneeskunde, fysiotherapeuten, psychologen, verpleegkundigen en diëtisten. Samen beslissen is een vast onderdeel van het prehabilitatieproces. De samenwerking tussen de betrokken zorgverleners is multidisciplinair, integraal en lijnoverstijgend.

Prehabilitatie heeft de intentie dat patiënten fitter worden vóór een grote operatie. Hierbij wordt er invloed uitgeoefend op de gezondheid met een sneller herstel en minder complicaties als doel. Hoe fitter iemand de operatie ingaat, hoe groter de kans dat iemand beter uit de operatie komt. Het programma wordt op maat gemaakt en kan bestaan uit fysieke training, aangepaste voeding, mentale  ondersteuning en stoppen met roken en alcohol. Momenteel wordt dit vooral toegepast bij patiënten met darmkanker die een operatie ondergaan.

De preoperatieve dieetbehandeling heeft als doel een slechte voedingstoestand van de patiënt te verbeteren of een goede voedingstoestand te behouden en het effect van de krachttraining te vergroten. Op deze manier gaan patiënten zo fit mogelijk de operatie in om daarmee de herstelkansen te verbeteren en het complicatierisico te verminderen.

De diëtist speelt hierin natuurlijk een belangrijke rol. Eerst worden patiënten gescreend op ondervoeding. Patiënten met een risico op ondervoeding dienen in ieder geval naar de diëtist te worden verwezen voor advies op maat.

De diëtist voert vervolgens een nutritional assessment uit. Het beoordelen van de voedingstoestand en de voedingsbehoefte gebeurt aan de hand van anamnese en metingen. Deze zijn in te delen in 3 domeinen, namelijk ‘voedselinname, verbruik en verliezen’, ‘lichaamssamenstelling en nutriëntenreserves’ en ‘functionele parameters’. Een overzicht van de meetmethoden die per domein toegepast worden is terug te vinden in de Leidraad Prehabilitatie Diëtetiek.

Aan de hand daarvan stelt de diëtist een passend behandelplan op. Als basisadvies worden de Richtlijnen Gezonde Voeding aangehouden voor iedere patiënt. Daarnaast wordt de nadruk gelegd op een ruime eiwitinname om het effect van de krachttraining te vergroten.

De optimale dieetbehandeling dient op individueel niveau te worden bepaald. Bij het preoperatief optimaliseren van de conditie, worden de volgende aanbevelingen gedaan:

Om aan bovenstaande aanbevelingen te voldoen kan zo nodig eiwitsuppletie of medische voeding worden ingezet.