RVS: ‘Stel wettelijke plicht in om gezondheidsachterstanden terug te dringen’
Woensdag 7 april 2021Als het aan de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) ligt, komt er in Nederland een wettelijke plicht om gezondheidsachterstanden terug te dringen. Ook pleit de RVS in zijn nieuwe adviesrapport ‘Een eerlijke kans op gezond leven’ voor meer mogelijkheden om een gezondere leefomgeving te bevorderen.
De RVS is een onafhankelijk adviesorgaan voor regering en parlement. In het rapport ‘Een eerlijke kans op gezond leven’ pleit de Raad voor een verschuiving in aanpak van individuele ingrepen om ongezonde leefstijl tegen te gaan naar een collectieve aanpak van de maatschappelijke oorzaken van gezondheidsachterstanden. ‘Daarbij gaat het niet alleen om een investering in geld maar ook in samenwerking tussen zorg, werk en inkomen, onderwijs, ruimtelijke ordening, in (wettelijke) mogelijkheden om de gezonde keuze makkelijker te maken en in het vergroten van de kans op een gezond leven voor alle bevolkingsgroepen.’
Vrijblijvendheid moet weg
Volgens de Raad moet de vrijblijvendheid van de aanpak van gezondheidsachterstanden van tafel. ‘Gezondheidskansen zijn in Nederland ongelijk verdeeld’, schrijft de Raad. ‘Niet alleen in het aantal geleefde jaren, maar ook in de kwaliteit van ervaren gezondheid: daarin zit maar liefst 15 jaar verschil. Met als gevolg dat er hardnekkige gezondheidsachterstanden zijn tussen Nederlanders, die door de coronacrisis worden uitvergroot.’
Ondergrens gezondheid
Om gezondheidsachterstanden terug te dringen zouden volgens de Raad criteria opgesteld kunnen worden aan de hand van een ondergrens voor kansen op gezondheid. Deze criteria zouden de basis leggen voor de minimale gezondheidskansen van alle burgers. Vergelijkbaar met de ondergrens voor bestaanszekerheid: het bestaansminimum.
Vijftien jaar
De Raad pleit voor een langetermijnaanpak: ‘Vanwege de complexiteit van de problematiek duurt het immers lang voordat effecten zichtbaar worden. Ook zijn nieuwe vormen van verantwoording nodig, die passen bij deze complexiteit. Om gezondheidsachterstanden terug te dringen, is het nodig deze maatschappelijke oorzaken centraler te stellen in landelijk, regionaal én lokaal beleid. Er moet meer geld vrijgemaakt worden voor intersectoraal beleid met een looptijd van minimaal 15 jaar. Begin bij die wijken, gemeenten en regio’s waar de achterstanden het grootst zijn.’
Samenwerking ministeries
De RVS adviseert het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport om samen met andere relevante ministeries – zoals Sociale Zaken en Werkgelegenheid – een visie te ontwikkelen op de aanpak van maatschappelijke problemen die tot gezondheidsachterstanden leiden. Deze visie vormt een richtsnoer voor alle relevante ministeries om tot kaders te komen waarbinnen regionale en lokale partijen een meerjarige aanpak van gezondheidsachterstanden vormgeven en uitvoeren.
Meer en slimmer investeren
Om gezondheidsachterstanden aan te pakken, zijn volgens de Raad meer investeringen nodig. Vanuit het Rijk zou 2% van de VWS-begroting al een aanzienlijk startbudget opleveren, namelijk ruim 1,7 miljard euro. Daarnaast stelt de Raad financiering vanuit het Nationaal Groeifonds in te zetten. ‘Op lokaal en regionaal niveau kunnen experimenten met nieuwe financieringsvormen worden uitgebreid, zoals populatiegerichte financiering met shared savings als resultaat. Gemeenten kunnen vaker samenwerking zoeken met zorgverzekeraars, aanbieders van zorg en welzijn, woningbouwcorporaties, ondernemers en werkgevers en via cofinanciering middelen bundelen. Durf bij de toedeling van middelen keuzes te maken. Zet in op de gebieden met de grootste gezondheidsachterstanden ten opzichte van de rest van Nederland’, aldus de Raad.
Suikertaks?
In het nieuwe rapport stelt verder voor gemeenten meer mogelijkheden te geven om een teveel aan fastfood winkels of snackbars te weren. ‘Ook pleiten we voor het invoeren van een suikertaks, Btw-verlaging op gezond eten, zoals fruit en groenten, en een verbod op reclame voor ongezond voedsel’, aldus de raad.