Pleidooi voor ‘voedselmildering’

Er zijn veel eetregels, en veel mensen houden er heel verschillende eetrestricties en dieetvoorkeuren op na. Maar het is volgens Charlotte De Backer essentieel het uitgangspunt van antropologen te koesteren: eet wat je wordt aangeboden.

Aangeboden eten is als een uitgestoken hand. Wie weigert, verbreekt de toenadering. Eten verbindt dan niet, maar verwijdering is aan de orde. De Backer ziet dat de sociale banden die met samen eten worden aangegaan en versterkt tegenwoordig onder druk staan. Volgens haar leven we in tijden van intolerantie op het gebied van voedsel. Met directe gevolgen op het sociaal vlak. Doordat we minder aardig en verdraagzaam zijn voor de eetkeuzes die anderen maken, worden we er als mens niet gezelliger op, en dit komt de gezelligheid aan tafel evenmin ten goede.

Tafelverbintenissen gaan teloor omdat we mondjesmaat koken, ons overgeven aan gemaksvoedsel, apart van elkaar en on the go eten (‘snelle hap’), als ook vanwege zich manifesterende voedselallergieën en voedselintoleranties. Maar bovenal omdat er  weinig eten te delen is als de individuele dieetvoorkeuren de boventoon voeren. Met haar focus op de sociale consequenties van onze manieren van eten, wijst De Backer op de opkomst van zogenoemde exclusiediëten waarin bepaalde ‘boosdoeners’ uit het eetpatroon worden geband. Die zijn ‘verboden’ en ze eten wordt als ‘zondig’ en ‘slecht’ bestempeld. Aan voorbeelden geen gebrek: geen koolhydraten, geen vet, geen zout, geen zuivel, geen vlees, geen gluten. Maar als we allemaal met onze sterke, individuele eetvoorkeuren aan de dis zitten, dan wordt het lastig samen eten. En als we niet samen kunnen eten, dan stopt eigenlijk ook ons samen leven, aldus De Backer.

Deze gedachte wordt ook tot uitdrukking gebracht in het wat omineuze bijschrift op de cover van Niet iedereen kan een bizon schieten: Waarom de wereld om zeep gaat als we niet samen eten (zie ook p. 225 en p. 228). Het punt dat De Backer wil maken is dat we ons realiseren dat uitgesproken dieetvoorkeuren negatieve invloeden kunnen hebben op het aangaan of versterken van sociale banden. Vandaar de oproep de eigen eetwensen nu en dan op te offeren voor de lieve sociale vrede aan tafel. Dring je eetrestricties niet op aan anderen, maar haal deze splijtzwam van tafel, zogezegd. Wees tegelijkertijd mild tegenover je eigen opinies over eten zodat je een redelijk flexibel eetregime kunt hanteren dat voedselonverdraagzaamheid in toom houdt. Zulke ‘voedselmildering’ voorkomt dat je voedingsvoorkeuren verworden tot een eetdictatuur die sociaal gemeen uitpakt. Zo kunnen we ons met elkaar blijven verbinden, in plaats van dat we ons van elkaar verwijderen en we elkaar verketteren. Geen dieet kan en mag iemand verbieden om te genieten van samen lekker eten, schrijft De Backer (p. 134) en ze houdt ons voor dat dit de allerbelangrijkste regel over voeding is.

Deze boodschap is en blijft ook voor diëtisten van belang. De sociale dimensie van voedselconsumptie die in dit boek op diverse manieren wordt belicht is uiterst relevant. De Backer stelt de vraag wie er nog naar de diëtist luistert (p. 134). Het lezen van Niet iedereen kan een bizon schieten geeft aanleiding te antwoorden dat er naar diëtisten geluisterd zal worden als hun voedingsadviezen niet alleen gezondheidsgericht zijn maar ook gaan over identiteit en sociaal gedrag. Eten is een sociaal gebeuren. We leven niet alleen van nutriënten, maar ook van sociale verbondenheid. Samen koken en tafelen is óók een factor in de strijd tegen overgewicht en ongezonde eetpatronen als we bedenken dat alleen en achteloos eten onbevredigend is en gemakkelijk gevoelens van eenzaamheid en ongeluk voedt.

Charlotte De Backer, Niet iedereen kan een bizon schieten.

Antwerpen: Manteau, 2020, 272pp.

Prijs: 22,50 euro