Het Sit Smart Dieet

In januari van dit jaar brachten Annemarie de Vries-Postma (bestsellerauteur, the sitting chef) en revalidatiearts dr. Kees Hein Woldendorp het boek ‘Het Sit Smart Dieet’ uit. Dietisten krijgen regelmatig vragen van rolstoelers over de nut en de effecten van dit dieet. Coby Wijnen bestudeerde het boek namens de NVD netwerken Diëtisten voor Spierziekten en Revanet, netwerk voor diëtisten werkzaam in revalidatiecentra.

De vier principes van het Sit Smart Dieet zijn:

Daarbij wordt dagelijks een multivitaminepreparaat, probiotica en megadoseringen van vitamine D, magnesium, vitamine C  en vitamine B12 geadviseerd.

Het Sit Smart Dieet bevat 50% niet-zetmeelrijke groenten, 25% peulvruchten en zetmeelrijke groenten en 25% plantaardige eiwitten.

Ondanks de suppletie van vitamines en mineralen is een voeding volgens deze principes onvolwaardig in eiwit, calcium en ijzer. Het is heel ingewikkeld om binnen de kaders van het dieet te komen tot een volwaardige voeding met voldoende energie, eiwit en micronutriënten. Bij rolstoelers met ondervoeding, decubitus of andere ontregelingen kan deze voedingswijze het herstelproces vertragen en benadelen.

De onderbouwing van dit dieet komt uit een Australische richtlijn voor voeding bij een dwarslaesie die uitgaat van 50% niet-zetmeelrijke groenten, 25% eiwit, inclusief vlees, vis, tofu, eieren, noten, bonen en (magere) kaas en 25% volkorenproducten, zetmeelrijke producten als haver, quinoa, mais, linzen en meergranenbrood. De keuze voor plantaardige eiwitten door de auteurs van het Sit Smart Dieet is dus niet volgens de Australische richtlijn en is daarmee een eigen invulling van de auteurs.

Wij vinden dat de Australische brochure voor mensen met een dwarslaesie redelijk aansluit op de Nederlandse Schijf van Vijf en, met individuele aanpassingen, goed bruikbaar is voor rolstoelers in het algemeen. De Nederlandse schijf van vijf is wetenschappelijk onderbouwd en wordt steeds aangepast aan nieuwe inzichten. Ook past de schijf van vijf in het voedingsmodel met meer plantaardige en minder dierlijke voeding (publicatie The Lancet 2019).  Diëtisten passen deze nieuwe inzichten toe in hun adviezen en hebben geen enkel probleem met rolstoelers die vegetarisch of veganistisch willen eten, maar dan wel op een verstandige manier, zonder tekorten aan voedingsstoffen. De opmerking van de auteurs dat diëtisten niet gewend zijn te denken in plantaardige eiwitten is daarom onzin.

De onderbouwing van het Sit Smart Dieet oogt in eerste instantie degelijk, maar is dat zeker niet. Het is gebaseerd op eigen ideeën van de auteurs, zijnde niet-deskundigen op het gebied van voeding. Het is jammer dat een zo extreme, zelfverzonnen voedingswijze onterecht wordt verheerlijkt tot hèt dieet voor rolstoelers en is mogelijk schadelijk voor rolstoelers die met onvoldoende kennis diet dieet gaan naleven.

Het boek is chaotisch van opbouw. Daarom is het niet mogelijk een goede samenvatting te geven. Het geeft de lezer door de wirwar van losse adviezen geen beeld van hoe een verantwoorde Sit Smart voeding er uit zou kunnen zien of hoeveel voedingsmiddelen er globaal per dag nodig zijn. De claim dat het Sit Smart Dieet de eerste evidence-based voedingstherapie is”, is onzin, want er is geen enkel onderzoek uitgevoerd naar de effecten van déze voeding als leefstijl voor rolstoelers.

Het wetenschappelijk bewijs over de voordelen van het vervangen van dierlijke eiwitten door plantaardige eiwitten overweldigend genoemd. Als onderbouwing wordt de studie van Song (JAMA, 2016) gebruikt. Echter, Song concludeert dat de inname van dierlijk eiwit, met name bewerkt rood vlees, werd geassocieerd met een hoger risico op overlijden door hart- en vaatziekten. Dit effect er niet voor vis en gevogelte. Die relatie werd gezien bij minstens één leefstijlrisico (roken, hoog alcoholgebruik, overgewicht/obesitas en fysieke inactiviteit). Mensen met een ongezonde leefstijl  aten meer rood (bewerkt) vlees dan mensen met een gezonde leefstijl. Het advies vlees, vis, melk en eieren uit de voeding te verwijderen wordt nergens in de publicatie genoemd.

Ook beschrijven de auteurs dat een overwegend plantaardig dieet leidt tot twee keer zoveel gewichtsverlies als bij traditionele diabetesdiëten en dat het de insulinegevoeligheid in meer dan welk ander dieet verhoogt. Veleba (Nutrients, 2016) onderzocht de effecten van een energiebeperkt vegetarisch dieet (- 500 kcal) en een conventioneel energiebeperkt diabetes dieet (-500 kcal) bij mensen met diabetes type 2 op fysieke training. De mensen met een vegetarisch dieet presteerden na 12 weken iets beter. Gewichtsverlies en insulinegevoeligheid werden niet onderzocht.

Jammer genoeg is het hele boek doorspekt van dergelijke onjuiste interpretaties van wetenschappelijke publicaties. Het ogenschijnlijk wetenschappelijk onderbouwde boek wordt daardoor onbetrouwbaar.

Enkele  voorbeelden van  vreemde verwarrende en onjuiste uitspraken:

Referenties ontbreken hierbij. Wat de auteurs hier beweren is echt onzin.

Het kader luidt: rolstoelsporters en eiwitten. Maar de focus verschuift naar meer kcal in plaats van goede en voldoende eiwitten. Ook hier ontbreken referenties.

Volgens de auteurs wijzen recente onderzoeken “het plantaardige dieet steevast aan als het ‘meest gezonde dieet’ ’’. (pagina 81) De auteurs gebruiken nu slechts de term plantaardig terwijl het in dit boek om een veganistische voeding met zelfbedachte ideeën gaat. Zij verwijzen daarbij naar Clarys (Nutrients, 2014) . Clarys concludeert juist dat de veganisten in zijn onderzoek de laagste energie-inname hadden, met de laagste eiwit-inname en laagste calcium-inname, lager dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid, in vergelijking met alle andere subtypen vegetariërs.

In een aantal kaders worden door de auteurs stevige uitspraken gedaan. Hierbij ontbreken er referenties of zijn hierbij genoemde referenties regelmatig onjuist geïnterpreteerd.  Voorbeelden van stellingen zijn:

In het voorwoord wordt de noodzaak van een onderbouwde richtlijn voor rolstoelers geschetst. Daar zijn we het mee eens. Maar, in tegenstelling tot wat de auteurs beweren, bestaat er geen “robuuste consensus” om de meest voorkomende gezondheidsrisico’s van rolstoelers te voorkomen.

Voor mensen met een dwarslaesie bestaat er in Nederland een brochure die vertaald is uit het Zweeds en aangepast aan de Nederlandse situatie. Eventueel is ook de Australische brochure bruikbaar.

De meeste volwassen rolstoelers zullen een lagere energiebehoefte hebben dan hun lopende leeftijdgenoten, bij een normaal blijvende eiwitbehoefte. In situaties van herstel, wondgenezing en ondergewicht/ondervoeding zal de energie- en eiwitbehoefte wat hoger liggen, Dit vraagt maatwerk met follow-up van een begeleidende diëtist. Hetzelfde geldt voor rolstoelers die vegetarisch willen eten.

Om een goed antwoord te kunnen geven op vragen van patiënten heeft Coby Wijnen in chronologische volgorde van de hoofdstukken van het boek een aantal kanttekeningen bij stellingen van de auteurs.

De Stichting Dutch Society of Lifestyle Medicine, opdrachtgevers van het boek ‘Sit Smart Dieet’, schreven een reactie op deze recensie. We hebben de netwerken Revanet en Diëtisten voor Spierziekte gevraagd hierop te reageren. Lees hier hun reactie.