Gezonde voeding op de sociale werkplaats

Gezonde werknemers zijn productiever, presteren beter en verzuimen minder.1 Vandaar dat steeds meer bedrijven investeren in gezondheidsbevordering op de werkvloer.

Zo ook bij Amfors: een sociale werkplaats in Amersfoort. In dit onderzoek onderzochten we hoe we op participatieve wijze een workshop over gezonde voeding konden ontwikkelen om de vitaliteit van de medewerkers van Amfors te bevorderen en verzuimcijfers te verlagen.

We hebben gebruikgemaakt van de relatief nieuwe onderzoeksmethode participatief actieonderzoek, ook wel PAO genoemd. PAO houdt in dat de onderzoekers actief, samen met de deelnemers, op zoek gaan naar de oplossing voor een probleem uit de praktijk.² In tegenstelling tot traditioneel onderzoek, leidt actieonderzoek niet alleen tot kennis, maar brengt het ook een verandering teweeg.

Het onderzoek focust zich op alle medewerkers van Productie: één van de vijf business units. In de periode februari en maart werkten de onderzoekers drie dagdelen per hal mee. Eerst investeerden zij in het kennismaken met de doelgroep en het opbouwen van een vertrouwensrelatie. Zodra de onderzoekers dit bereikt hadden, gingen zij met hen in gesprek over het onderwerp voeding. In totaal zijn er circa tachtig medewerkers bevraagd, door middel van halfopen interviews. Hierbij hebben we er zorgvuldig gehandeld naar de Handleiding Integer Onderzoek. En zijn we nagegaan of de doelgroep wilsbekwaam is.

We hebben de verkregen data uit de gesprekken vastgelegd in hiervoor bestemde logboeken. Op basis van de analyse konden we de gedragsdeterminanten, die bij deze doelgroep een rol spelen bij het voedingsgedrag, in een ASE-model verwerken. Daarnaast hebben we vanuit de literatuur gekeken naar aanvullende factoren om het gedrag van deze doelgroep te verklaren.

Op basis van de bevindingen uit de verkregen data en de literatuur, kunnen we stellen dat de determinanten attitude (waaronder risicoperceptie), sociale invloed, eigen effectiviteit en kennis van invloed zijn bij het te verklaren gedrag. Opvallend was bijvoorbeeld dat veel mensen dachten alle kennis over voeding paraat te hebben, maar dat in de praktijk bleek dat ze nog met veel vragen zaten zoals ‘verse jus is gezond, toch?’ en ‘zijn zoetstoffen gevaarlijk?’. Ook de sociale omgeving heeft veel invloed op het gedrag van de doelgroep: zien eten, doet eten. Bij sommige mensen daarentegen, was juist een gebrek hieraan een belangrijke factor. Vaak speelde eenzaamheid een grote rol. Daarnaast hadden mensen bepaalde opvattingen over gezond eten, zoals ‘gezond eten is duur’ en ‘diëtisten zeggen toch alleen maar wat niet mag’. Volgens de praktijkbegeleiders is het voor de medewerkers ook lastig om beslissingen te nemen, rekening houdend met de gevolgen voor de gezondheid of portemonnee op de lange termijn. Tot slot is er bij veel mensen sprake van de barrières: beperkt budget en laaggeletterdheid.

De resultaten van het onderzoek hebben de basis gelegd voor de ontwikkeling van een gezondheidsvoorlichting. We hebben daarbij gebruiktgemaakt van de methode Intervention Mapping. Nadat we programmadoelen hadden opgesteld, hebben we het programma ontworpen en  voorlichtingsmateriaal ontwikkeld, dat aansluit bij het niveau en de behoefte van de doelgroep. Tijdens de workshop delen de deelnemers hun ervaring en kennis in een groepsgesprek over onderwerpen zoals ontbijt, tussendoortjes, dranken, lunch en avondeten. Daarnaast leren zij middels spellen op een ervarende wijze wat gezonde keuzes zijn. Voorbeelden zijn het suikerklontjesspel, waarbij de deelnemers moeten raden hoeveel suiker een bepaalde drank bevat, of het portiegroottespel, waarbij zij een gezond bord samenstellen. Bovendien draagt de workshop bij aan de bewustwording rondom gezonde voeding en het bespreekbaar maken van voeding op de werkvloer. In april is de ontwikkelde workshop Verstandig met Voeding bij drie groepen getest. Tussentijds en achteraf hebben we samen met hen gereflecteerd en geëvalueerd waardoor er direct verbeteringen konden worden doorgevoerd voor de volgende groep. De workshop is opgenomen in de opleidingskalender van Amfors. Vanaf het najaar zal de workshop Verstandig met Voeding naast Productie ook beschikbaar zijn voor de overige business units van Amfors.