Onderzoek naar app om bijwerkingen van voedsel-geneesmiddelinteracties te voorkomen

Om medicatiebijwerkingen, die veroorzaakt worden door voedsel-geneesmiddelinteracties, te voorkomen, ontwikkelde het Elisabeth-Tweestedenziekenhuis (ETZ) in 2019 de Eten&Medicijnwijzer (EMW). Helaas blijkt dat informatie hieruit de geneesmiddelgebruiker onvoldoende bereikt. Evelien Reijns-Ten Berge deed onderzoek naar een app die mogelijk meer patiënten bereikt. De resultaten laten zien dat een app voorziet in een behoefte. Een prototype is in de maak. Met haar studie haalde ze de derde plaats van de NVD Scripteprijs 2023.

Bij patiënten ouder dan 65 jaar is ruim tien procent van alle ziekenhuisopnames gerelateerd aan medicatiegebruik (1). Hieronder vallen ook medicatiebijwerkingen die veroorzaakt worden door voedsel-geneesmiddelinteracties. Deze kunnen leiden tot falen van de therapie, lagere effectiviteit of toxische effecten (2). Ter preventie is door het Elisabeth-Tweestedenziekenhuis (ETZ) in 2019 de Eten&Medicijnwijzer (EMW) ontwikkeld. Helaas blijkt dat informatie hieruit de geneesmiddelgebruiker onvoldoende bereikt. Is er behoefte aan een app en waaraan moet deze voldoen?

Kwalitatief onderzoek bij geneesmiddelgebruikers = primaire doelgroep (n=8)
Door middel van semigestructureerde interviews werd bij geneesmiddelgebruikers, die één of meer medicijnen gebruiken die op de EMW staan, gepeild hoe ze de huidige versies van de EMW (op papier en digitaal) ervaren. Ook werd naar de behoefte aan een app van de EMW gevraagd en aan welke voorwaarden deze dan zou moeten voldoen.

De interviews zijn samenvattend getranscribeerd en gecodeerd aan de hand van een topiclijst met de onderwerpen voorkennis, gebruiksgemak, inhoud en motivatie.

Kwantitatief onderzoek bij diëtisten = intermediaire doelgroep (n=78)
Door middel van een digitale enquête, die online verspreid is onder diëtisten die werkzaam zijn in de eerste-, tweede- of derdelijnszorg buiten het ETZ, is de behoefte gepeild aan een app over voedsel-geneesmiddelinteracties. Behalve de behoefte is gepeild welke determinanten invloed hebben op het verstrekken van informatie over voeding-geneesmiddelinteracties door een diëtist aan een patiënt en aan welke voorwaarden een app moet voldoen.
De vragen uit de enquête zijn indien mogelijk gehaald uit de gevalideerde MIDI-meetlijst (3). Hierdoor kan in kaart worden gebracht welke determinanten het werkelijk gebruik van een in te voeren innovatie beïnvloeden en of er een gerichte invoerstrategie ontworpen kan worden.

De meeste vragen in de enquête resulteerden in frequentietabellen (aantallen respondenten) of gemiddelden. Omdat er geen verbanden gelegd hoefden te worden tussen verschillende variabelen, volstond het om handmatig de verschillende tabellen en grafieken te analyseren. Google Forms bood de mogelijkheid online grafieken te generen. Overige analyse geschiedde met behulp van Excel.

Uit de onderzoeksresultaten blijkt dat de app zowel voor patiënten als voor diëtisten voorziet in een behoefte. Diëtisten kunnen zelf informatie over de interactie tussen voeding en medicijnen opzoeken en de patiënt gericht adviseren. De patiënt kan zelf bijdragen aan een veiliger medicijngebruik en daarmee het succes van een behandeling vergroten en mogelijke ziekenhuisopname voorkomen.

Het verhogen van de risicoperceptie van de patiënt door een zorgverlener is een belangrijke voorwaarde om bevestigend antwoord te kunnen geven op de vraag of een geneesmiddelgebruiker behoefte heeft aan een patiëntgerichte applicatie. Men zal niet zelf op onderzoek uitgaan naar welke voeding/voedingssupplementen en kruidenpreparaten in combinatie met de gebruikte medicatie wel of niet gebruikt mogen worden, zo lang de risico’s van interacties tussen geneesmiddelen en voeding bij hen niet bekend zijn. Voor de diëtist en andere zorgverleners is daarom een rol weggelegd in het bewustmaken van de geneesmiddelgebruiker inzake voedsel-geneesmiddelinteracties.

Tijdens pilotdagen in de openbare apotheek in Steenbergen is een eerste versie van een clickable prototype door 20 geneesmiddelgebruikers getest. De testresultaten zijn veelbelovend.

De volgende fase is de stap van een clickable prototype naar een professionele app. De aftrap van deze fase is op 8 november 2023 met behulp een professionele applicatie-ontwikkelaar. Met als gewenst eindresultaat een compleet, actueel en gebruiksvriendelijk naslagwerk in de vorm van een applicatie dat preventief kan worden ingezet om voedsel-geneesmiddelinteracties en daarmee gerelateerde ziekenhuisopnames te voorkomen.

Literatuurlijst:

Opdrachtgever van de studie van Evelien Reijns-Ten Berge is Ilona Suurs, sinds 2019 farmadiëtist van het Elisabeth-Tweestedenziekenhuis in Tilburg en ontwikkelaar van de Eten&Medicijnwijzer. In de video licht Evelien Reijns-Ten Berge haar onderzoek en bijdrage toe.