“Ondervoeding: een onzichtbare crisis”

Het is de Week van Ondervoeding en spreken met Bianca Rootsaert, directeur van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten (NVD), over een van de meest onderschatte problemen in de zorg: ondervoeding. Niet voor niets dat de NVD hier samen met het Nationaal Fonds Tegen Kanker campagne over voert.

“Het klopt dat ondervoeding vaak niet zichtbaar is en daardoor wordt het onderschat. Maar de cijfers liegen er niet om. In Nederland is 16% van de 65-plussers en zelfs 19% van de 85-plussers die thuiszorg ontvangen ondervoed. Onder patiënten op de Intensive Care stijgt dat percentage zelfs tot boven de 20%. Mensen met chronische aandoeningen en mensen die te maken krijgen met kanker lopen een groot risico om ondervoed te raken. Wist je dat er ook veel mensen met obesitas ondervoed zijn? Ondervoeding leidt tot verergering van klachten en leidt er zelfs toe dat mensen eerder komen te overlijden. Met de toenemende vergrijzing, meer mensen met chronische aandoeningen is het noodzakelijk dat we deze onzichtbare crisis structureel aan te pakken.”

“Mijn persoonlijke motivatie komt voort uit ervaringen heel dichtbij. Ik heb gezien hoe snel ondervoeding kan gaan, terwijl ik elke dag in de buurt was. Het zijn kleine signalen die je  makkelijk mist, maar ineens grote impact hebben. Eenmaal ondervoed is het een lange weg terug en gaat het vaak om acute zorg. Ik wil graag mijn steentje bijdragen om die signalen op tijd te herkennen en ervoor zorgen dat mensen niet onnodig medicaliseren.”

“In het afgelopen jaar heeft de NVD zich samen met het Kenniscentrum Ondervoeding, het Voedingscentrum en het ministerie van VWS gebogen over het vraagstuk. De subsidie voor het Kenniscentrum Ondervoeding (KCO) stopte terwijl we midden in opbouwtraject zaten met veel partners. Hoe ga je dan verder met wat er ligt? En hoe kom je tot de volgende stap waarbij je iedereen enthousiast houdt om mee te doen? We vonden het als NVD onverteerbaar dat alles wat er al ligt zomaar in rook zou opgaan.”

“Dat is inderdaad waar we op uit zijn gekomen. Als het niet meer van bovenaf wordt aangestuurd en georganiseerd zoals het KCO dat voorheen altijd zo vaardig deed, dan moeten we kijken naar andere manieren om dit organiseren en agenderen. Ik geloof in de kracht van het netwerk en verbinden. Ik zit aan veel strategische beleidstafels, waaronder de Versterking Eerste Lijn, waar ik als ambassadeur, samen met het Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) kijk naar wat er nodig is om een betere toeleiding naar eerstelijns zorg te krijgen, maar ook om zorg te voorkomen. Ik zie dat de afgelopen jaren, zeker op preventie gebied er veel naast elkaar werd ontwikkeld en hier en daar ook  dingen dubbel gebeurden. Hoe mooi zou het zijn als dat wat al is en waar beweging in zit, beter met elkaar verbonden wordt? Zeker rondom zo’n belangrijk thema als ondervoeding. Want heel veel partijen zijn al bezig met ondervoeding, soms zonder het te weten. Het is nu de uitdaging om de beweging die in gang is gezet te pakken, te transformeren en te versnellen. Van samenwerkingstafel naar netwerksamenwerking.  Dat is natuurlijk ook heel erg van nu. Alles is verbonden geraakt met elkaar.”

“Dat klopt! Ik ben enorm geïnspireerd door wat het Nationaal Kanker Collectief heeft gedaan met de Nederlandse Kanker Agenda of wat de Samenwerkende Gezondheidsfondsen doen met de Gezonde Generatie. Dat zijn manieren om doelgericht met veel partijen samen input te leveren en om  keuzes te maken in wat belangrijk is en daar dan ook verantwoordelijkheid voor nemen om het alleen, samen of met een groep op te pakken. Vanuit de afspraken die je eerst samen maakt.  En dat zijn niet alleen afspraken: we moeten ook doen! Voorbij de containerbegrippen en acties nemen op het juiste moment met de beste samenstelling van partners. De waarde van zoiets als een agenda laat zich samenvatten in 3 elementen. Ten eerste energie, tijd en financiële middelen richten op zelfde doelen zodat het gaat stapelen. Ten tweede: samenwerking realiseren op thema’s die niemand alleen kan realiseren. En tot slot doorbraken creëren die niemand alleen kan organiseren. Het helpt niet alleen om ondervoeding beter te signaleren en te behandelen, maar ook om preventie te borgen. Niet alleen maar op de tekentafel, maar in de wijk en aan de keukentafel.”

“Als NVD pakken we in deze fase onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, die gaat verder dan alleen de belangen van diëtisten dienen. Die verantwoordelijkheid pakken vanuit deze brede voedingsproblematiek past ons en het wordt ook van ons verwacht. Staatssecretaris Vincent Karremans gelooft in de aanpak en heeft ook zijn steun uitgesproken voor de NVD om dit te gaan doen. Ik zie het als een erkenning voor de aanpak en vertrouwen in de NVD als organisatie. Het is fijn om die wind in de rug te hebben. Ik ben ook erg blij met het Voedingscentrum die achter deze aanpak staat en met de basis die het KCO vorig jaar heeft opgeleverd.”

“Als eerste: niks doen is gewoon geen optie. In welke context we ons ook bevinden. We moeten door. We zijn al ver gekomen, vooral ook dankzij het KCO in het verleden, maar nu moeten we de volgende stap zetten. Anders, geborgd in de nieuwe structuren die we gaan bouwen. Landelijk, regionaal en in de wijk gaan we vanuit specifieke rollen en taken zorgvraagstukken aan. Dat is echt een revolutie in denken en doen binnen de zorg. Van ieder voor zich, naar iedereen samen. Daarin staat de prachtige Zorgbelofte die de Patiëntenfederatie Nederland heeft geïnitieerd centraal. Dit is wat een onderwerp als ondervoeding ook nodig heeft.  En daarom vind ik ook nu het moment om door te pakken.

Ik heb daarnaast vertrouwen in wat netwerksamenwerking tot stand kan brengen en ook in een proces waarbij je gericht agendeert. We gaan bovendien samenwerken met BeBright, die veel ervaring heeft in het agenderen van thema’s en het in beweging zetten van verandering. Na een eerste stap volgt altijd een volgende. En zo bouwen we door.”

Jazeker! Want onze boodschap is simpel: we moeten dit samen doen. We hebben alle partners die al betrokken zijn in de trajecten hard nodig en ik denk dat er ook andere partners willen aansluiten. Kennispartners, beroepsorganisaties, koepels en belangenorganisaties. We gaan in gesprek met iedereen waarvan we denken dat die een stukje van de puzzel kan leggen. Uiteraard kan je je melden bij de NVD.

Mijn hoop is dat we een beweging creëren waarin ondervoeding in Nederland structureel wordt aangepakt en hier aandacht voor is.Niet alleen deze week maar ook naar de toekomst toe. Duurzaam en geborgd. Hoewel ondervoeding zeker niet altijd te voorkomen is, is het mijn streven dat niemand meer onnodig ondervoed hoeft te zijn of worden. Ook het vermijden van van onnodige zorgkosten en de inzet van zorgprofessionals speelt hierbij voor mij ook een belangrijke rol.