Prof. Marian de van der Schueren: “De besparingen met een diëtist zijn groot en goedkoop” (met video’s)

Wat komt erin je op als je aan het woord diëtist denkt? Hoogleraar Marian de van der Schueren vroeg het aan de aanwezigen, voornamelijk voedingswetenschappers, aan het begin van haar publiekslezing voor de Nederlandse Academie van Voedingswetenschappen (NAV). En ze vroeg hetzelfde achteraf, met totaal verschillende uitkomsten. De hoogleraar diëtetiek bleek tevreden met deze verandering van mindset.

De jaarlijkse publiekslezing van de NAV wordt uitgesproken door een prominente (voedings)wetenschapper en vond plaats in congrescentrum Antropia in Driebergen-Zeist. Dinsdag 23 januari was het de eer aan Marian de van der Schueren. “Als diëtist in het hol van de leeuw van de voedingswetenschappers”, grapte ze vooraf. Tijdens haar lezing ‘Diëtetiek, heden, verleden en toekomst’, legde ze de verbinding tussen het vak van de diëtist en de voedingswetenschappen. Zelf is zij zowel diëtist als voedingswetenschapper.  

In vogelvlucht ging ze van de Chinese kruidengeneeskunde, via Hippocrates naar het heden van de diëtetiek, waarin het volgens haar vooral draait om evidence-based diëtetiek, met een diëtistisch zorgmodel waarin de patiënt centraal staat. Het evidence-based handelen van de diëtist heeft in de afgelopen decennia steeds meer onderbouwing gekregen. En met haar bijzondere leerstoel aan de universiteit van Wageningen, die is ingesteld door de Nederlandse Vereniging van Diëtisten, werkt De van der Schueren verder aan de bewijskracht voor de effectiviteit van het behandelen van de diëtist. 

“De diëtistische praktijk is geen RCT (randomized controlled trial)”, hield ze de aanwezigen voor. “Er is een verschil tussen ‘efficacy’, de effectiviteit die je meet in een gecontroleerd experiment en de ‘effectiveness’, de effectiviteit die je meet in de praktijk van de diëtist. Ook het praktijkonderzoek kan de diëtist helpen bij het aantonen van haar meerwaarde.” In het onderzoek van De van der Schueren is de integratie van kennis uit beide typen onderzoek van belang.

Hoe het verschil tussen voedingswetenschap en diëtetiek zich manifesteert illustreerde ze aan de hand van de aanbevelingen voor eiwitinname. Zo is volgens de voedingswetenschap helder hoeveel eiwit een gezonde oudere (1,0 g E/kg/dag) of een zieke of herstellende oudere moet innemen (1,2-1,5 g E/kg/dag), wat voor een optimale eiwitsynthese neerkomt op 25 tot 30 gram eiwit per maaltijd. Wat betekent dat in de praktijk voor de samenstelling van een ontbijt van een oudere, vroeg ze haar publiek.

Legio antwoorden volgden, waaronder vooral ingrediënten als noten, brood en kaas. “Vier sneetjes brood, vier plakken kaas, twee glazen melk”, onthulde De van der Schueren. “Maar no way, denk maar niet dat een gemiddelde (zieke) oudere dit even naar binnen gaat werken bij zijn of haar ontbijt.” En daarmee gaf ze in een notendop aan hoe de werelden van voedingswetenschap en de praktijk van de diëtist uit elkaar kunnen liggen. “Waar voedingswetenschap vooral gericht is op de etiologie, de oorzaken en verklaringen van bijvoorbeeld ziekte, draait het bij de diëtist vooral om het handelen in de praktijk, met een doorvertaling van de wetenschappelijke kennis naar de individuele patiënt/cliënt.”

Onderwerp van De van der Schuerens onderzoek is onder andere hoe de voedingsinname van zieken of ouderen verder kan verbeteren. Basale kennis over voeding speelt daarin nog een belangrijke rol. Zo gaven thuiswonende ouderen in een onderzoek aan dat ze dachten dat er in een paprika evenveel eiwit zit als in een stukje vlees. “Een paprika is gezond, dus zal het ook wel voldoende eiwit bevatten, is de gedachte”, zegt De van der Schueren. “Daar is nog een wereld te winnen.”

In haar lezing ging ze verder in op de resultaten van recente en lopende onderzoeken van de vakgroepen waar ze bij betrokken is. Nieuws komt naar voren uit het onderzoeksproject Dietetics Building The Future waarin onder meer de effectiviteit van een diëtistisch consult bij overgewicht en obesitas wordt onderzocht. Voorlopige resultaten uit de Nivel registratie van 7.500 cliënten laten zien dat meer dan de helft van de deelnemers met obesitas die een diëtistisch consult kregen, binnen een jaar een gewichtsreductie van vijf procent liet zien. “Een enorm resultaat, zeker als we dat vergelijken met de effectiviteit van de GLI. Volgens de RIVM-jaarrapportage van 2023 haalde een kleine dertig procent van de GLI-deelnemers een vergelijkbare reductie van 5 procent. Maar dat is nog niet alles. Als we kijken naar de gemiddelde behandeltijd die een diëtist nodig had in een consult, dan was die 2,3 uur in zes maanden en 3,1 uur op jaarbasis. Een groot verschil met een GLI-programma.”

Een  behandeling die volgens De van der Schueren eigenlijk ‘spotgoedkoop’ is. Aan de aanwezigen vroeg ze wat een gemiddeld diëtistisch consult kost. Zo’n 80 euro, kwam naar voren. “Voor pakweg 240 euro per jaar zo’n gewichtsverlies bereiken, dat is echt een hele goede prestatie”, aldus De van der Schueren. “En we willen die effectiviteit van 50 procent nog verbeteren; daar zijn we nu mee bezig”.

En hoe liep het nu af met die mindset onder de aanwezigen? In het begin van de lezing kon vanuit de zaal via de Mentimeter opgegeven worden wat het eerst in iemand opkwam bij het denken aan een diëtist. Wellicht niet verrassend werden vaak genoemd: voeding, dieet, vrouw, gezondheid, ziekenhuis… Na haar lezing was het beeld duidelijk anders: onderzoeker, evidence-based, specialist, persoonlijk advies en persoonlijke begeleiding… “En parelketting kwam terug, maar dat heb ik dan te vaak genoemd”, besluit De van der Schueren. “De diëtist die te boek staat als de mevrouw met het parelkettinkje en het bestraffende vingertje, dat beeld is nu écht verleden tijd. Ik ben blij met het resultaat.”

Bekijk ook de video waarin Marian de van der Schueren terugblikt op haar lezing.

Professor Liesbeth Zandstra bezocht de lezing van Marian de van der Schueren. Wat vond zij ervan?