Gevolgen inflatie voelbaar in de diëtistenpraktijk

Is het zo dat mensen anders ofwel ongezonder gaan eten vanwege de inflatie? En wat merkt de diëtist hiervan? Wij vroegen aan vertegenwoordigers van een aantal grotere diëtistenorganisaties wat ze er in hun praktijk van merken. Wat zijn de ervaringen, hoe gaan ze er mee om en wat zijn hun adviezen om cliënten of patiënten te ondersteunen?

Dat gezonde voeding voor veel mensen steeds vaker een moeilijke puzzel wordt, merkt diëtist Jolande van Teeffelen van diëtistenpraktijk HRC, regio Rijnmond. “De inflatie komt steeds vaker aan bod”, bevestigt zij. “Met name rond basisproducten zoals brood, melk, eieren, groente en fruit wordt het voor velen lastig. Cliënten geven aan dat ze meer gebruikmaken van de Voedselbank. Ook hoor ik dat ze meedoen aan Too Good To Go, vaker 35%-korting-producten kopen of aan het eind van de dag naar de markt gaan. Toepassen van de Richtlijnen goede voeding komt hiermee in gevaar, want met name de ongezondere producten worden vaak goedkoper verstrekt.”

Bij de Diëtisten Groep NL merken directeur Miranda Kienhuis en haar collega’s dat de inflatie met name van invloed is op cliënten met een lager inkomen. “Meer mensen geven aan dat boodschappen doen steeds duurder wordt, het wordt steeds vaker benoemd”, vertelt Miranda. “Vooral bij de groep mensen die het toch financieel al moeilijk hebben en bij veel mensen met een variabel energiecontract. Er wordt vaker gekozen voor producten die vullen, maar onvoldoende voeden.” Zo wordt er volgens haar bezuinigd op producten als groente, fruit en vlees. “Daar wordt dan niets vergelijkbaars voor in de plaats gegeten, met als mogelijk gevolg een eiwittekort en sneller honger. Ook aardappelen worden minder gegeten en mensen kiezen eerder voor een boterham met ei of een patatje. Veel mensen zijn niet bekend met gezonde en voordelige vleesvervangers, en kiezen dan voor een makkelijke snack die zouter en vetter is.”

Ook reclame speelt volgens haar soms een rol bij het keuzegedrag. Zo wordt bij grote winkelketens voor 1 euro een grote zak snoep aangeboden. Dat vult ook, maar het voedt niet. “We proberen dan samen te kijken naar een zo optimaal mogelijke oplossing. Zo benoemen mensen dat ze bijvoorbeeld best magere kaas willen kopen, maar dat dat te duur is. Ik geef dan alternatieven.’’

Hoewel gezonde producten, ook met een krap budget, op sommige plekken nog te verkrijgbaar zijn, concluderen de diëtisten in de praktijk van Miranda Kienhuis dat het voor mensen die van weinig geld moeten rondkomen bijna onmogelijk is een gezond voedingspatroon samen te stellen. ‘’Boodschappen worden duurder; vooral de gezonde voedingsmiddelen. En zolang een zak chips goedkoper is dan fruit schieten we ons doel voorbij. Veel mensen kiezen voor bijvoorbeeld een pizza, terwijl peulvruchten met (diepvries)groente of een groenteomelet niet veel duurder zijn, maar wel veel gezonder.’’

Elina Blommers, diëtist bij diëtistenpraktijk Eet zo in Rotterdam, vertelt dat ze nog niet echt gemerkt heeft dat de inflatie meer problemen geeft. ‘’Een groot deel van mijn cliënten heeft al te maken met financiële krapte”, vertelt ze. “De houding is: er moet toch gegeten worden. Sommigen krijgen eten van de Voedselbank. Daar wordt niet in eerste instantie rekening gehouden met gezondheid. Vaak zijn het juist ongezonde producten zoals witte broodjes, koekjes, zoutjes en frisdrank die er uitgedeeld worden.”

Miranda Kienhuis vult aan: “Ik weet dat er in Dalfsen de mogelijkheid is bij de Voedselbank om aan te geven dat je een dieet hebt. Hier wijs ik mensen ook op. Je hebt dan recht om een gezonder pakket met meer groente en bijvoorbeeld volkorenbrood. Ik hoor echter van de Voedselbank dat bijna niemand er, uit schaamte, voor uit durft te komen op dieet te zijn.”
Ook al kunnen mensen met weinig geld nog wel gezonde producten kopen, dat betekent volgens Elina niet, dat ze dat ook doen. “Cliënten vinden die producten vaak te saai of te bewerkelijk. Zelf aardappelen schillen is meer werk dan kant-en-klare frites. Het draait ook om de moeite die mensen niet willen doen. Dat komt ook omdat ze daar geen energie voor hebben of omdat ze wat vaker somberder in het leven staan’’, aldus Elina. En dat laatste kan natuurlijk ook gerelateerd zijn aan de financiële situatie.

Ook op de locaties van diëtistenpraktijk Prima voeding worden volgens Liesbeth Smit de prijzen van voedingsmiddelen is steeds vaker onderwerp van gesprek tijdens de spreekuren. “Vooral op onze locaties in de lage SES-wijken is dit een steeds groter wordend probleem. Dit maakt het geven van passende adviezen lastiger, en het vergt meer van onze creativiteit.”

Ze vervolgt: “Mensen die al langer onder begeleiding zijn, geven nu aan dat het soms lastiger is een bepaald dieet te volgen, omdat de producten eerst al duurder waren dan normale producten, maar dat het nu allemaal wel erg duur wordt. En dan moet je denken aan mensen die glutenvrij moeten eten vanwege coeliakie of mensen die het FODMAP-dieet volgen. Maar ook voor mensen die gezonder gaan eten, omdat ze moeten afvallen of met een andere reden, worden de hogere prijzen steeds vaker een probleem. Bij bepaalde doelgroepen, zoals daklozen of asielzoekers, zien we zelfs dat adviezen nog amper kunnen worden opgevolgd. We streven dan naar het hoogst haalbare; en dat zijn dan vaak maar kleine veranderingen.”

Als bijkomend opvallen feit noemt ze: “We krijgen ook weer regelmatig de vraag om de dieetbevestiging voor de Belastingdienst in te vullen. En dat is op alle locaties zo.”

Het bespreken van de financiële situatie is de ene keer makkelijker dan de andere keer, vervolgt Elina. “Je kunt het aankaarten, maar cliënten staan er niet altijd open voor om weer te moeten horen dat zij nu eenmaal in hun situatie zitten en daarmee moeten dealen. Uiteraard komt schaamte daarbij ook voor, al merk je dat niet meteen. Dat is namelijk erg afhankelijk van hoe open iemand is en hoe goed de band is die je met iemand hebt.”
Jolanda van Teeffelen bevestigt dat de financiële situatie bespreekbaar is met de cliënt. Ze herkent dat er sprake is van schaamte, maar ook van berusting rond het niet gezond kunnen eten. ‘’Cliënten komen niet altijd uit zichzelf met dit onderwerp naar voren, maar als je het wel open bespreekt, komt vaak ook de opluchting. Door het bespreekbaar te maken ontstaat er meer begrip’’, aldus Jolanda.

Ook bij de diëtisten van Diëtisten Groep NL ervaren ze dat de financiële situatie van cliënten  bespreekbaar is, al begint de ene cliënt begint er sneller over dan de andere. De diëtisten kaarten het onderwerp aan bij de cliënten als dat nodig is. ‘’We merken schaamte niet bewust op, maar de mensen die zich het meest schamen zullen het niet zo snel delen met de diëtist. Schaamte is er soms wanneer mensen gebruik moeten maken van de Voedselbank. Het is voor hen makkelijker (laagdrempeliger) om naar de snackbar te gaan dan naar de voedselbank. Soms wordt zelfs de auto verkocht om nog wat te besparen. Tegelijkertijd merken we dat mensen echt wel graag gezond willen eten, maar dat het dus niet altijd lukt, en dat vinden ze wel eens vervelend. Bijvoorbeeld bij mensen met diabetes die het lastig vinden een koolhydraatarme voeding vol te houden. Maar als je dan met oplossingen komt, zijn ze ook wel weer blij.’’

Liesbeth Smit en collega’s merken ook nog niets van schaamte. “Cliënten zijn er open over. En dat is fijn, want dan kan je samen op zoek naar oplossingen. Bijvoorbeeld koken met seizoensproducten, alternatieven geven voor verse groenten, boodschappen doen in een goedkopere supermarkt, de onderste en bovenste schappen afspeuren, naar de markt aan het einde van de dag, producten rechtstreeks bij de boer afnemen en het menu afstemmen op aanbiedingen. Een handige tip is in dit verband ook nog de cursus Goed voor weinig van onze collega-diëtisten in Den Haag.”

Elina geeft aan dat in een enkel geval sneller een beroep wordt gedaan op de inzet van drinkvoeding, om de inname van voldoende voedingsstoffen te garanderen en om de kosten te drukken. “Drinkvoeding is gemakkelijk en ‘gratis’”, licht ze toe. “Cliënten proberen de drinkvoeding te krijgen of te behouden door aan te geven dat zij de gewone producten niet verdragen of dat het, ondanks voldoende inname van gewone voedingsmiddelen, toch niet lukt om op gewicht te blijven.’’

Het gaat om een enkel geval, maar het geeft tegelijkertijd aan dat de inflatie en de stijgende kosten van voedsel van invloed zijn op een deel van de cliënten. “Het is wel de taak van de diëtist om oneigenlijk gebruik van drinkvoeding tegen te gaan, omdat het uiteindelijk betaald wordt uit gemeenschapsgeld”, zegt Elina. “Maar het gaat niet alleen om productkeuze. Zo nodig moeten we mensen doorsturen naar andere instanties die hulp kunnen bieden zoals maatschappelijk werker, de POH-GZ of moet er hulp worden aangevraagd voor het verkrijgen van toeslagen of schuldhulpverlening. En niet iedereen komt bij ons, de consulten bij de diëtist zijn best duur, zeker wanneer je het verplichte eigen risico nog niet betaald hebt. Voor sommigen (vooral jongeren) een reden om geen afspraak te maken of geen vervolgafspraak te plannen.’’

Miranda Kienhuis geeft aan dat haar gemeente een initiatief heeft om bijeenkomsten te organiseren voor lekker koken met weinig geld, maar voor de diëtisten is dat een belangeloos werk. “De organisatie (lees, de gemeente) krijgt wel geld voor de uren die ze erin steken om ons te benaderen, maar wij, die de uitvoering moeten doen, en er dus veel meer tijd in steken, moeten dit vaak kosteloos, dus gratis, doen! Als er meer informatie zou zijn, die ook voor deze groep van de bevolking eenvoudig toegankelijk is, dus ook voor mensen die niet (goed) Nederlands lezen, zou dit een aanvulling zijn.”

Lees dit artikel in pdf.