Teken je boodschap!

Dagmar Vriends werkte als sociaal pedagogische hulpverlener in de jeugdhulpverlening, volgde trainingsopleidingen, en ontwikkelde zicht tot counseler/coach. Ze is eigenaar van Siss trainingen; ervaringsgerichte trainingen over het omgaan met lastig gedrag en agressie, en Motiverende Gespreksvoering. Daaruit ontstond ‘Teken je boodschap’; tekenen om je verhaal visueel te ondersteunen voor nog meer impact! Over dat laatste gaat dit artikel.

Vriends: “Vaak is een boodschap lastig te bevatten voor een cliënt. Bepaalde onderdelen van je verhaal begrijpen ze, maar waarschijnlijk kunnen ze niet alles volgen en plaatsen. Je merkt dat als hulpverlener vaak wel aan je cliënt. Ze knikken wel, maar aan de blik in de ogen, de hapering in de stem of bij het terugvragen, merk je dat het niet duidelijk is. Een tekening kan dan helpen om iets zichtbaar te maken; je geeft als het ware een kapstok waar de cliënt je verhaal aan op kan hangen. Het begrip neemt daardoor toe. Denk bijvoorbeeld aan de uitleg over de werking van het maagdarmkanaal, of een overzicht van helpende en niet-helpende gedachten of een ‘to-do en not-to -do-lijst’ [anchor id=352127][/anchor].

Vriends legt aan de hand van een voorbeeld uit hoe het volgens haar werkt: “Een mooi voorbeeld is een overzicht van engeltjes en duiveltjes bij eetbuien. Een duiveltje kan voor een cliënt bijvoorbeeld de koelkast zijn: ‘als ik de koelkast zie ga ik toch weer eten’. Door een duiveltje te tekenen (links) en een engeltje (rechts), met daaronder in tekst op te schrijven wat deze zijn voor de cliënt, verankert dit beeld zich in hun hersenen. Zo hoop je dat als deze cliënt vervolgens weer eens naar haar koelkast gaat, ze in gedachten het duiveltje ziet, wat haar hopelijk zal weerhouden van een nieuwe eetbui. In plaats van een duiveltje, kan ze beter denken aan de door haarzelf benoemde engeltjes, die haar afhouden van een eetbui, bijvoorbeeld het bellen van een vriendin of gaan wandelen. Het op deze manier visueel weergeven en benoemen, speelt in op het onbewuste, het wordt een ankertje, of haakje waar je het verhaal aan ophangt. Daarnaast brengt het emotie in het verhaal, en daardoor beklijft de verandering beter.”

Vriends ontwikkelde met haar team twee boeken om het tekenen bij consulten te vergemakkelijken. Allereest het Beeldenboek, met daarin meer dan vijfhonderd getekende beelden ter inspiratie. Bijvoorbeeld voor ‘klacht’ bedacht het team diverse beelden, die kun je dan zelf weer persoonlijker maken door daar woorden of symbolen aan toe te voegen. Daarnaast kwam recent het boek Gesprek in Beeld, met 101 inspirerende sjablonen, die je kunt gebruiken voor bepaalde situaties in een consult, denk aan balans, angsten, energie, prikkels etc. “Een kopie van een dergelijk sjabloon maken mag, deze kun je aan de cliënt meegeven om thuis in te vullen, en in een volgend gesprek samen te bespreken.”

Een ander voorbeeld wat Vriends noemt is het werken met kleur. “In een eetdagboekje wat de cliënt ter voorbereiding thuis heeft ingevuld, kun je als diëtist bijvoorbeeld met kleuren aangeven welke voedingsmiddelen gezond en ongezond zijn. Dan ziet deze zelf wel welke kleur oververtegenwoordigd is en wat dat betekent. Dan hoef je dat als diëtist niet meer te noemen, en ben je minder belerend. Je kunt ook de cliënt zelf vragen om ter voorbereiding een eetdagboekje bij te houden en daar zelf met kleur in aan te geven, wat hij of zij denkt dat gezond is of niet, of veel koolhydraten bevat.“ Ondanks dat we weten dat het niet om voedingsmiddelen alleen gaat, maar om het hele eetpatroon, kan dit toch erg helpend zijn.

“Je gaat natuurlijk niet je hele consult tekenen; je zet het in bepaalde gevallen in. Bijvoorbeeld wanneer je een overzicht maakt van het sociale netwerk en de sociale steun. Door dat samen in te vullen, maak je daar een beeld van. Als hulpverlener kun je daarna dit overzicht fotograferen, in het dossier bewaren en opsturen naar de cliënt. Deze kan daar dan later ook, bij moeilijke situaties, weer op teruggrijpen. Voor de hulpverlener is dat ook gelijk een samenvatting van het gesprek.”

Hoe bouw je dit nu praktisch in een consult? Vriends gebruikt zelf vaak een papier waar ze op tekent. “In een online gesprek kan je dat ook doen, dan hou je het gewoon na het tekenen voor de camera, en leg je het uit. Bij het sjablonenboek Gesprek in beeld zit een A4 whiteboard, wat je kunt gebruiken, schoonmaken en hergebruiken. Een foto ervan sla je dan op in het dossier en stuur je naar de cliënt. Je kunt ook een whiteboard gebruiken, of een kleiner formaat dat je op tafel kunt zetten.” Zelf demonstreert Vriends tijdens het interview in Teams de techniek op een statisch whiteboardvel, dat ze op de muur heeft geplakt.

Vriends verzorgt veel trainingen, voor allerlei professionals. “In de eerste 45 minuten van een training laat ik cursisten ervaren dat ze wel degelijk kunnen tekenen. Want hele eenvoudige tekeningetjes werken al, ze hoeven niet mooi te zijn, dat maakt voor de inhoud niet uit. Het is de kunst om dingen plat te slaan, van driedimensionaal naar tweedimensionaal; je tekent geen diepte. Een tafel is bijvoorbeeld een horizontaal streepje, met twee verticale eronder. Dat is al genoeg. Ik heb weleens een cursist gehad die dat lastig vond, niet kon omgaan met het niet compleet of perfect zijn van plaatjes, en daardoor dus niet met mijn methode uit de voeten kon. Maar de meeste mensen zijn erg enthousiast. Ze waarderen de creatieve manier om je boodschap over te brengen.”

“In het begin kost het wel wat meer tijd,” zegt Vriends. “Je moet manieren vinden waarop jij de inhoud van je consult kunt weergeven. Daar moet je over nadenken, en er symbolen en figuren voor bedenken. Hoe beeld je bijvoorbeeld emotie-eten uit, of getriggerd zijn? Je kunt je daarbij laten inspireren door het beeldenboek. Tijdens een cursusdag plannen we altijd tijd in voor het ontwikkelen van een persoonlijke beeldenbieb, in het beeldenbiebspel. Wat zijn nou begrippen waar jij een beeld bij nodig hebt, en welk beeld zou dat kunnen zijn?”

De methode is voor alle doelgroepen geschikt: jong en oud, hoog of laag opgeleid. En naast dat het voor de cliënt van meerwaarde is, heb je er als professional ook voordelen van. “Je krijgt vaak meer energie in het gesprek. En het geeft overzicht, omdat je moet versimpelen. Daarom is het ook belangrijk dat je het zelf volledig begrijpt. Vervolgens geeft het rust tijdens het gesprek; even iets anders dan alleen maar woorden. En als je als diëtist de foto van het consult terugziet, heb je ook gelijk weer een samenvatting van dat deel van het gesprek.”

www.tekenjeboodschap.nl