Onderzoek naar de rol van voeding bij vliegers in opleiding

Bewegingsziekte komt regelmatig voor bij de eerste vluchten van de Elementaire Militaire Vliegeropleiding (EMVO). Dit kan leiden tot onderbreking van de trainingsvlucht en/of verlies van trainingswaarde. Veel voorkomende klachten van bewegingsziekte zijn misselijkheid, braken en overmatig zweten. Aangezien voeding invloed heeft op de mechanismen achter bewegingsziekte is de volgende onderzoeksvraag opgesteld: Welke voedingsadviezen kunnen worden vastgesteld om de mate van bewegingsziekte te verminderen bij aspirant-vliegers tijdens de Elementaire Militaire Vlieger Opleiding?

Alle 17 aspirant-vliegers van een EMVO-lichting vulden vrijwillig een anonieme papieren vragenlijst in. De vragenlijst bestond uit 38, vooraf geteste, open en gesloten vragen. De keuze voor een vragenlijst sloot aan bij de wens om zowel feitelijke kennis als persoonlijke ervaringen inzichtelijk te krijgen. Er werd gevraagd naar:

De kwantitatieve gegevens zijn met behulp van beschrijvende statistiek verwerkt. Open antwoorden zijn gecodeerd en thematisch gegroepeerd. Naast de vragenlijst is een literatuuronderzoek (kwalitatief) uitgevoerd naar de effecten van voeding op bewegingsziekte. Resultaten uit de literatuurstudie zijn verwerkt in de vragenlijst om zo de kennis van de aspirant-vliegers te achterhalen.

Uit de literatuurstudie blijkt dat bepaalde voedingskeuzes bewegingsziekte kunnen verergeren. Dit zijn een volle maag als gevolg van grote porties, vetrijke voeding, te weinig drinken, geen ontbijt nuttigen en voeding die de histamine concentratie direct of indirect verhoogt (1,2). De literatuur laat ook voedingsinterventies zien die bewegingsziekte juist kunnen verminderen. Dit zijn eiwitrijke maaltijden, voeding met aangename smaak, suppletie van vitamine C of gram gember extract en het kauwen tijdens de beweging op bijvoorbeeld kauwgom (3).

Uit de analyse van de kwantitatieve data blijkt dat ongeveer de helft van de respondenten aangaf weinig tot geen kennis te hebben over de relatie tussen voeding en bewegingsziekte. Toch pasten de meeste aspirant-vliegers hun voeding bewust aan voor de lucht. De meest genoemde strategieën waren het vermijden van grote porties en vetrijke voeding. Hoewel ruim de helft van de aspirant-vliegers aangeeft op de hoogte te zijn van het effect van hydratatie op bewegingsziekte is er ongeveer een kwart van de aspirant-vliegers die bewust minder drinkt voorafgaand aan de vlucht. De reden hiervoor is dat ze ervoor willen zorgen dat ze niet hoeven te plassen tijdens het vliegen. Ongeveer een kwart van de aspirant-vliegers geeft aan bewegingsziekte te hebben ervaren tijdens hun opleiding als gevolg van voedingskeuzes. De voedingskeuzes die ervoor zorgden dat bewegingsziekte werd ervaren, waren vetrijk.

Het voedingsaanbod werd gemiddeld beoordeeld met een 6.  Veelgenoemde verbeterpunten waren: minder vetrijke opties (zoals gefrituurd voedsel), meer lichte en verse producten, en een gelijkwaardige prijsstelling tussen gezonde en ongezonde keuzes.

De resultaten benadrukken het belang van gerichte voedingsvoorlichting binnen de EMVO. Op het moment van schrijven worden er voedingslessen in het theoriegedeelte van de opleiding gegeven. Naast educatie over de invloed van voeding en hydratatie op bewegingsziekte is ook het voedingsaanbod relevant. Een nauwere samenwerking tussen de opleiding en de cateraar kan bijdragen aan betere beschikbaarheid van geschikte producten en het wegnemen van prijsverschillen tussen gezonde en ongezonde keuzes. Om inzicht te krijgen in de hydratatiestatus worden urinekleurkaarten opgehangen op de toiletten. De instructeurs hebben een belangrijke signalerende en coachende rol om voedingskeuzes bespreekbaar te maken met de aspirant-vliegers.